Tam Metin PDF  |  Bulunduğu Sayı

ÖZ:

Engelli ya da değil tüm bireyler açısından çalışmak, sürekli ve düzenli bir gelire sahip olabilmenin ön koşulu, ekonomik açıdan bir zorunluluktur. Bu nedenle, işini serbestçe seçme, adil ve elverişli çalışma koşullarına ulaşma ve işsizlikten korunma haklarını da kapsayan “çalışma hakkı” temel bir insan hakkı olarak değerlendirilir.

Ancak işverenlerin işyerinde engelli işçileri yasal bir zorunluluk bulunmaksızın, kendi istekleri ile istihdam etmeleri ender rastlanan bir durumdur. Bu nedenle sosyal politikaların konuya ilişkin hedefini belirleyen “engelliyi çalışma yaşamının içine alarak koruma” ilkesinin gerçekleştirilmesinde sağlık ve eğitim politikalarının yanı sıra çalışma hukuku önemli bir araç olarak ortaya çıkmakta ve engellilerin istihdamı devletin yasal müdahaleleri ile gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.

Ülkemiz nüfusunun yaklaşık yüzde 12.29’u (8.5 milyon kişi) engellidir. Ülkemizde engelli istihdamına yönelik temel politika durumundaki kota yöntemi ile istihdam edilenlerin sayısı ise toplamda yüz elli binin biraz üzerindedir ve İŞKUR’a müracaat edenlerin 2017 yılı itibariyle sadece yüzde 12’si işe yerleştirilebilmiştir.

Uygulamadaki bu başarısızlığın nedenlerinden birisi de şüphesiz kota yönteminin kendisinden kaynaklan sorunlardır.

Çalışmanın amacı “ülkemizde kota yönteminin neden arzulanan sonuçları sağlamadığı” sorusunun cevaplanmasına katkıda bulunmaktır. Çalışma sonucunda, engellilere yönelik daha sağlıklı politika ve uygulamalara temel teşkil edecek şekilde yapıcı bazı önerilerde bulunulabileceği umulmaktadır.

Çalışma kapsamında nicel araştırma yöntemlerinden yararlanmak amacıyla iki anket oluşturulup veriler elde edilmiştir. Söz konusu Anketlerden birisi kota kapsamında olan 84 işletmede işveren veya vekillerine uygulanmıştır. İkinci anket ise bu işletmelerde istihdam edilen 309 çalışana uygulanmıştır. Anketlerde eğitim düzeyi, yaş, medeni durum, cinsiyet, iş tecrübesi, engel türü ve oranı gibi soruların yanı sıra 5’li likert ölçeği kullanılarak engelli çalışanların kendilerine ilişkin verimlilik, işe sadakat, devamlılık gibi konularda algıları, engelli istihdamının arttırılmasına ilişkin politika ve uygulamalar hakkındaki görüşleri ve sosyal yaşama katılım, rehabilitasyon hizmetleri, özbakım gibi konularda sorular sorulmuştur.

Anket sonuçlarına göre engelli çalışanların yüzde 33’ü ilkokul mezunu ve toplamda yüzde 94’ü lise ve altı eğitim düzeyine sahiptir. Bu anlamda engelli çalışanların diğerlerinden beşeri sermaye anlamında bir nebze düşük olduğu söylenebilir. İstihdam oranı açısından engelli olmayanlarda olduğu gibi engellilerde de erkeklerin ezici paya sahip olduğu görülmektedir.

Yine yapılan anketlerin sonucuna göre engelli çalışanların çoğu verimlilik, sadakat, işe devamlılık gibi konularda engelli olmayanlarla bir farklarının olmadığını düşünmektedir. Engellilerin düşük ücretli ve yükselmenin zor olduğu pozisyonlarda çalışıp çalışmadığını ölçen sorularda ise ortalama “kararsız olma” haline denk gelen bir seviyede çıkmıştır.

Ücretin verilmesi halinde çalışıp çalışmamanın önemli olmadığı önermesine ise yaklaşım olumsuz olmuştur. Yani engelliler çalışmadan kendilerine para ödenmesine sıcak bakmamaktadır. Anketler kapsamında algı ölçmeye yönelik sorulan 30 soruluk likert ölçekli kısımlar için faktör analizi yapılmış ve aynı 8 faktörün bulunduğu tespit edilmiştir.

 

Anahtar Kelimeler : Engelli, Kota Yöntemi, Sosyal Politika.

---

ABSTRACT:

Either disabled or not, working is a prerequisite for having a steady and regular income and is an economic necessity for all people. For this reason, the right to work, including the right to freely choose a job, access to fair and favorable working conditions and protection from unemployment, is considered as a fundamental human right.

            However, it is rare for employers to employ disabled workers in the workplace without legal obligation. For this reason, in addition to health and education policies, labor law appears as an important tool in the realization of the principle of protection of the disabled by embracing the working life which determines the objective of social policies and the employment of disabled people is tried to be realized through legal interventions of the state.

            Approximately 12.29 percent of our country's population (8.5 million people) is disabled. In Turkey, the number of people employed by the quota method, which is the basic policy for the employment of disabled people, is slightly over one hundred and fifty thousand in total, and as of 2017 only 12 percent of those who applied to İŞKUR could be employed.

            One of the reasons for this failure in practice is undoubtedly the problems arising from the quota method itself.

            The aim of the study is to contribute to the answer to the question “why the quota method does not provide the desired results in Turkey”. As a result of the study, it is hoped that some helpful suggestions can be made as a basis for healthier policies and practices for disabled people.

            Within the scope of the study, a questionnaire was formed in order to benefit from quantitative research methods and data were obtained. The questionnaire was applied to 262 employees, 200 of whom were male, that are employed in enterprises that employ disabled people above the current quota and those that operate under the quota. In addition to the questions such as education level, age, marital status, gender, work experience, disability type and rate, the 5-point Likert scale was used to assess the perceptions of disabled employees about their productivity, loyalty, continuity, and policies and practices related to increasing the employment and their participation in social life, rehabilitation services and self-care.

            The full text will contain detailed survey results. But to put it briefly: According to the results of the survey, 33 percent of disabled employees are primary school graduates and 94 percent of them have a high school or less education level. In this sense, it can be said that disabled employees are slightly lower in terms of human capital than others. In terms of the employment rate, it is seen that men have an overwhelming share in the disabled as well as the non-disabled.

            Again according to the results of the survey, most of the disabled people think that they do not have any difference with non-disabled people in terms of productivity, loyalty and continuity. On the other hand, the average of the answers to question that measure whether the disabled are working in low-paid and difficult-to-rise positions turns out to be “uncertain”.

            The approach to the premise that it is not important whether or not to work if the wage is given was negative. In other words, people with disabilities are not welcome to be paid without working. Factor analysis was carried out for the 30-item Likert-scale part that was asked to measure perception within the scope of the survey and it was found that there were 8 factors.

 

Keywords : Disabled, Quota Method, Social Policy